Month: júní 2023

Það hefði verið ánægjulegt að fá að sitja í tíma hjá Cogito manninnum René Descartes og hlusta á hann tala. Eftir minnimáttartilfinninguna hefði svo verið hægt að, í huganum að minnsta kosti, læða að honum einni og einni barnalegri spurningu um Hugleiðingarnar.

Descartes er nokkuð dökkur á myndinni sem ég hef af honum og ábúðarmikill. Ekki veit ég hvort hann er lágvaxinn eða hávaxinn en andlitið á honum á myndinni eykur ekki vesalings verkamanni kjark til að spyrja væri hann í kennslustofunni. En það er ánægjulegt að lesa og hugleiða Hugleiðingar hans. Verulega.

Þorsteinn Gylfason skrifar langan inngang að lærdómsritinu. Þar rak ég tærnar oft í. Aftur og aftur er ég honum ósammála. Þrátt fyrir hans miklu heimspekiþekkingu, sem ég dáist að, hagga skoðanir hans ekki mínum niðurstöðum um lífið og trúna á Guð og Orðið sem varð hold. Ég held nefnilega að sjálfin Þorsteins hindri hann eins og svo margt fólk sem fjallar um trúmál. Sjálfin þeirra segja gjarnan hingað og ekki lengra.

En lengra þarf að fara. Og vegurinn þangað er mjór og fáir þeir sem finna hann. Því miður. En frelsarinn sagði einmitt: Ég er vegurinn. Við gætum spurt og ættum að spyrja: Hvaða Ég? Það er einn af leyndardómunum. Er ekki svo? Í upphafi var Orðið, segir . Margir kannast við það. Liggur þá ekki beint við að hugsa sér að Orðið sé vegurinn. Orðið sem varð hold, Jesús. Og margir hnjóta um það.

Mikið vildi ég að fleiri finndu veginn þann. Að hugsun og hugleiðingar fleiri næðu að tileinka sér auðmýkt og lítillæti og opnuðu með því veginn til þess guðsríkis sem býr innra með hverjum einasta manni. Þá væri minna um morð í Úkraínu og þjófnaði á bönkum.

Þetta segir vikusálin mín í dag.

STURLUN ll
„Við störfum í myrkri – við gerum hvað við getum – við gefum það sem við eigum […] Afgangurinn er sturlun listarinnar.“
Henry James: The Middle Years.

Hugur minn er svo fullur af gleði í dag. Helsta orsök þess eru kærir höfundar sem búa í hillunum mínum. Þetta eru svo flottir menn, djúpvitrir menn sem gleðja okkur litlu karlana á grynningunum. Þar sem við höfum buslað í svo mörg ár.
Fyrir mér varð í gær Fyrsta hugleiðing Descartes: Um það sem dregið verður í efa. Og þar segir hann: „Í dag, létti ég því af mér öllum áhyggjum, tryggði mér ákjósanlegt næði, er einn og út af fyrir mig, og hyggst snúa mér að því að rífa til grunna allar fyrri skoðanir mínar, í fyllstu alvöru og eins og mér sjálfum sýnist.“
Ég lagði frá mér bókina, tók setninguna inn í mig, tók bókina aftur og las setninguna, og lét hana líða um litla sæta heilabúið í mér um stund. Svo fann ég gleðina byrja að streyma. Þetta var svo notaleg gleði. Höfundur setningarinn, René Descartes, fæddur 1596, er því löngu, löngu látinn. Og samt ekki látinn, því hugsanir hans á bókum munu lifa og lifa með mannkyni.
Það gera líka Mósebækur Biblíunnar. Þær lifa og lifa. Sem og það sem Jóhannes Zebedeusson skrifaði um Jesúm Krist. Sú bók, eða spjall, mun lifa og lifa. En það er gaman fyrir gamlan verkamann að lesa hugleiðingar Descartes-ar. Láta hugleiðingar hans örva mann til að hugleiða. Kerfi okkar eru svo ólík. Hans kerfi er heimspeki, mitt kerfi er Jesútrú. Í hans kerfi er efi um alla hluti en í mínu kerfi er fullvissa.

Ég enda þetta í dag, þótt ég gæti skrifa tíu þúsund orð um efnið, og vitna í Qoheleth, sem margar góðar hugleiðingar eru kenndar við:
„Speki er eins góð og óðal, og ávinningur fyrir þá sem sólina líta. Því að spekin veitir forsælu eins og silfrið veitir forsælu, en yfirburðir þekkingarinnar eru þeir, að spekin heldur lífinu í þeim sem hana á.

Ver þú í góðu skapi á hinum góða degi, og hugleið þetta á hinum vonda degi: Guð hefir gert þennan alveg eins og hinn, til þess að maðurinn verði einskis vísari um það sem síðar kemur.“ Pd. 7.

Þegar ég las í þriðja sinn frásögnina af því þegar Pontícíanus, Afiríkumaðurinn, kom í heimsókn til Ágústínusar og tók að segja honum frá einsetumanninum Antóníusi, sem var nafntogaður maður meðal þjóna Guðs, kom í ljós að Ágústínus hafði aldrei heyrt hans getið, né heldur Alypínus félagi hans.

,,Antóníus þessi var egypskur einsetumaður, d. 356, 105 ára gamall. Einseta hans og meinlætalíf örvaði mjög þær heimsflótta og meinlætahugsjónir, sem ruddu sér til rúms í kirkjunni á 4. öld.“

Síðar segir frá tveim hirðmönnum keisara sem voru á göngu ásamt honum í görðum nokkrum nærri borgarmúrum. Einn gekk með keisaranum hinir tveir sér. Á göngu sinni rákust þessir félagar tveir á kofa einn. „Höfðust þar við einhverjir þjónar þínir, fátækir í anda,“ eins og segir á bókinni.

Þar fundu þeir bók er ævi Antóníusar var skrá á. Annar þeirra fór að lesa hana, varð hrifinn og upptendraður. Og við lesturinn tók hann að hugleiða að byrja slíkt líf, hafna heimslegri sýslan og þjóna Guði.

Og fylltur af heilögum kærleika og heilnæmri blygðun hvessti hann augun á vin sinn og sagði: „Segðu mér eitt: Hvers leitum við?“ Og án þess að orðlengja það tóku þeir ákvörðun á stundinni, höfnuðu ábyrgðarmiklum stöðum sínum við keisaraembættið og gerðust vinir Guðs þegar á þeirri stundu.

Þetta er mögnuð lesning. Og einsetumaðurinn og hinir „fátæku í anda“ eru sérlega eftirminnilegir og áhrif þeirra þá og síðar. Og nú. Antóníus þessi, meinlætamaður, minnir á hve vegir Guðs eru órannsakanlegir. Og hvað hinir „fátæku í anda“ eru ekki eins fátækir í anda eins og umheimurinn vill meina. Og gott er að mega flokkast með þeim.

Meginefni þessara skrifa er úr Játningum Ágústínusar, áttundu bók, 6 kafla.

Skrifað Guði til dýrðar.

Það var fyrir liðlega þrjátíu árum. Ég var þá framkvæmdastjóri Bókaforlags Fíladelfíu um hríð. Forlagið hafði aðstöðu í Fíladelfíukirkjunni í Hátúni 2 í Reykjavík. Var vinnustaður minn þar. Kirkjan, og ekki síður skrifstofurnar, voru einskonar miðja hvítasunnuhreyfingarinnar á landinu og þar komu margir við. Voru það jafnt Reykvíkingar sem og safnaðarfólk utan af landi.

Hitti ég því og kynntist svo til öllum íslenskum hvítasunnumönnum þess tíma. Nokkrir eru mér minnisstæðari en aðrir og þeir skýrastir í huga mínum sem hógværð og auðmýkt prýddu öðrum fremur. Einn þeirra sem ógleymanlegur er er Ólafur Guðmundsson frá Bakkafirði. Hann lést 7. febrúar s.l. Í Morgunblaðinu í gær er tilkynning frá fjölskyldu hans um að útför hans hafi farið fram í kyrrþey að hans ósk.

Á þeim árum, þegar ég starfaði í forlaginu, kom Ólafur í sína fyrstu heimsókn í kirkjuna í Hátúni 2. Það kom í minn hlut að taka á móti honum. Þetta var skömmu fyrir hádegi. Ég hafði aldrei hitt manninn áður, aðeins heyrt af honum.Upplifði ég þarna einstaka hlýju og kærleika þegar hann heilsaði mér. Hann faðmaði mig innilega og sagði bróðir kær og talaði um Drottin eins og sameiginlegan hjúp okkar beggja.

Hann spurði hvort ég vildi sýna honum salinn, sem þá var neðri salur kirkjunnar. Það var auðsótt. Opnaði ég dyr salarins og bauð honum að ganga inn á undan mér. Þegar hann var kominn svo sem skref inn fyrir dyrnar tók hann húfuna ofan og andvarpaði. „Drottinn minn og Guð minn.“ Síðan fór hann að bekkjaröð og kraup á hnén og hneigði sig og fór með bæn. Ég var svo gripinn af framkomu mannsins og fágætum anda að ég kraup við hlið hans og bað með honum. Að bæninni lokinni faðmaði hann mig og sagði með tár í augum. „Mikill er Drottinn.“

Þessi stund og þessi framkoma, heilög stund öðrum ólík, er stöðugt skýr og lifandi í huga mínum sem hin fullkomna mynd af einlægum vini Krists.

Blessa ég minningu þessa auðmjúka manns.

All react